Anadolu’nun geçmişten günümüze en sağlam tanıkları olan tiyatrolar… Peki Anadolu’nun en güzel tiyatroları hangileridir?
Tiyatrolar, günümüzde antik kentlerin en sağlam kalan yapılarındadır. Taş bloklardan oluştuğu için bir tapınağa ya da bazilikaya göre yıkılması tahrip olması daha zor olduğundan olsa gerek çoğu antik kentte tiyatroların hep ayakta sağlam olduğunu görürüz.
Günümüzde tiyatro denince aklımıza sadece eğlence gösteri gelebilir, ancak antik çağda bu mekanlar bir eğlence yerinden çok daha fazlasıydı.
İmparatorları tahtından etme gücüne sahip kalabalıkların toplanma yeri, bazen ise katliamlar öncesi insanların habersizce toplandığı yerler, bazen birbirini acımasızca öldüren gladyatörlerle coşan kana susamış bir kalabalık ya da naif bir tiyatro gösterisi... İşte bütün bunların yaşandığı yerler antik tiyatrolar. Bu tiyatroların günümüzdeki karşılığı nedir derseniz bence yok. Tiyatronun tarihi, teknik özellikler vs bunlara daha sonra değineceğiz.
Bu yazımızda tiyatronun tarihi, yapıların özelliklerinden ziyade ülkemizde görebileceğiniz en güzel antik tiyatroları göstermek istedik. Bunları gösterirken de buralarda neler yaşanmış olabilir bununla alakalı bir ipucu olsun istedik.
Şimdi gelelim ülkemizin antik kentlerinde hala ayakta olan ve heybetleriyle yaşanmışlıkların en önemli tanıkları olan en güzel tiyatrolara...
Bir rehber gözüyle ülkemizin en güzel 10 antik tiyatrosu hangileridir? Buyrun bakalım…
Anadolu’nun En Güzel 15 Antik Tiyatrosu
1. Efes Tiyatrosu, İzmir
Efes Antik Kenti’nin en ihtişamlı yapısı olan tiyatro, aynı zamanda antik dönemin en büyük tiyatrosudur. Yaklaşık 25 bin kişilik bir kapasiteye sahip olan tiyatro Helenistik dönem yapısı olup M.Ö. 3. yüzyılda inşasına başlanmış ve zaman içerisinde önemli yenilemelerden geçmiştir. Günümüzde de zaman zaman etkinliklerin yapıldığı Efes Antik Tiyatrosunda sadece oyunlar oynanmadı. Burası Roma’nın kanlı eğlencesi gladyatör dövüşlerinin de yapıldığı bir yer oldu.
2. Aspendos Tiyatrosu, Antalya
Aspendos’un tiyatrosu, içinde bulunduğu antik kentten daha çok bilinen bir yapıdır. Dünya’da günümüze kalmış, en iyi korunmuş olan Roma tiyatrosudur. 2. yüzyılda İmparator Marcus Aurelius tarafından inşa ettirilen tiyatro yaklaşık 9 bin kişilik kapasiteye sahip. Zenon ile Italicus’un amansız bir aşk mücadelesi sonrası Zenon’un inşa ettiği tiyatro, günümüzde de en aktif kullanılan tiyatrodur.
3. Pergamon Tiyatrosu, İzmir
En büyük tiyatro, en iyi korunmuş tiyatro derken sıra geldi bir başka “en”e… Dünya’nın en dik antik tiyatrosu da Pergamon tiyatrosudur. Bir zamanların başkenti olan Pergamon’un dört tiyatrosundan birisi olan tiyatro 10 bin kişilik bir kapasiteye sahip. Tam 80 oturma sırasının olduğu tiyatro 2. Eumenes döneminde inşa edilmiştir. Yükseklik korkunuz varsa dikkat edin.
4. Hierapolis Tiyatrosu, Denizli
Bir tarafta pamuk gibi travertenler, diğer tarafta Roma’nın sağlık merkezi Hierapolis… Hierapolis’in en dikkat çekici yapılarından birisi de kuşkusuz tiyatrosudur. Apollon’a adanan bu yapı 62 yılında Flaviuslar döneminde yapılmaya başlanmış ve 208 yılında Severuslar döneminde bitirilebilmiştir. Sahne binası da ayağa kaldırılmış olan bu Roma tiyatrosunun en dikkat çekici parçaları ise sahne binasının frizleridir. Orijinalleri Hierapolis Müzesi’nde bulunan bu frizlerde Apollon’un doğumu, Midas’ın efsanesi, Dionysos şenlikleri gibi birçok mitolojik konu bulunmaktadır.
5. Side Tiyatrosu, Antalya
Pamfilya’nın en büyük tiyatrosu da Side’de bulunan 17 bin kişilik bu tiyatro yapısıdır. Side dendiği zaman simge olan yapısı deniz kıyısındaki Apollon Tapınağı olsa da 2. yüzyılda inşa edilmiş olan bu tiyatro görmezden gelinemeyecek bir yapı. Side Antik Tiyatrosunda gladyatör oyunları, hayvan dövüşleri ve su oyunları da sahnelenmiştir. Tiyatronun en farklı özelliği ise yapım tekniğindedir. Caveanın diazomaya kadar olan kısmı yamaca yaslanmış, üst kısım ise tonozlar üzerinde eğimli olarak şekillendirilmiş düzleme oturtulmuştur.
6. Milet Tiyatrosu, Aydın
Antik çağın en önde gelen liman kentlerinden birisidir Milet. Kente geldiğiniz de bile her ne kadar günümüzde alüvyonlarla kaplı olsa bile bunu fark edebilirsiniz. Kente yaklaşırken bile tiyatro dikkatinizi çekecektir. M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilen, daha sonra her yerde olduğu gibi Romalıların büyüttüğü ve yenilediği bir tiyatrodur. İmparator Neron ve Trajan dönemlerinde eklemeler yapılmış ve onarılmıştır. 20 bin kişilik tiyatroda belirli kişilere ve meslek gruplarına ayrılan bölümler de bulunuyor.
7. Priene Tiyatrosu, Aydın
Hippodamik (ızgara) planlı olarak bilinen en eski örnek olan Priene kentinin M.Ö. 4. yüzyılda yapılmış, yaklaşık 6 bin kişilik bir tiyatrosu vardır. Tiyatro da en ön sıralarda bulunan mermer oturaklar dikkatinizi çekecektir. Bunlar kentin soyluları için ayrılmış olan yerlerdir. Bu tiyatro da Roma ile beraber arenaya dönüşen tiyatrolardan birisi olmuştur.
8. Afrodisyas Tiyatrosu, Denizli
Fotoğraf: www.flickr.comphotossaltonline38063408821inphotolist-VpQcRs-ZZwVsV-ZZwVkk-ZUPK2W-YUQ9sE.jpg
Afrodit adına kurulan şehrin yine Afrodit’e ithaf edilen yapıdır tiyatro. M.Ö. 1. yüzyılda şehrin en meşhur karakterlerinden Zoilos’un yaptırdığı tiyatro, 2. yüzyılla beraber Roma’nın gladyatör arenalarından birine dönüşmüştür. Tiyatro ve sahne binasından çıkan birçok kıymetli eser günümüzde müzede sergileniyor. Anadolu’nun ilk 3 katlı sahne binasına sahip olan 8 bin kişilik tiyatrodan Afrodit, Apollon ve boksör heykelleri; Zoilos’un yazıtı bunlardan en göze çarpanlar…
9. Termessos Tiyatrosu, Antalya
Termessos’taki tiyatro için Anadolu’daki tiyatrolara nazaran biraz daha küçük ölçekli diyebiliriz. Termessos kenti, 1050 metre rakımda bulunan bir yerleşim teri. Büyük İskender’in bile alamadığı 2 kentten birisidir. Termessos bu ulaşılmazlığını sanırım bulunduğu konuma borçlu. Adeta bir kartal yuvası gibi olan kentin durumunu en iyi anlayabileceğiniz yer tiyatrosudur. Güllük Dağı’nda eşsiz bir manzarayı görebileceğiniz 4200 kişilik bir tiyatrodur. Bu da en güzel manzaralı olan tiyatrolardan birisi diyebiliriz.
10. Simena Tiyatrosu, Antalya
Her şeyin “en”i bizde olunca tabii ki en küçük tiyatro da bizde. 7 oturma sırası ve 300 kişilik kapasitesi olan tiyatro Kaleköy’ün en tepesinde bulunuyor. Karşısında Akdeniz ve Kekova Adası ile bulunduğunuz yerin ne kadar farklı bir coğrafya olduğunuzu fazlasıyla hissettiriyor.
11. Antiphellos Tiyatrosu, Antalya
Günümüzde Kaş’taki önemli bir etkinlik alanı haline gelen tiyatro, antik kentten geriye kalan elle tutular tek yapı diyebiliriz. Karşısında Akdeniz ve Meis Adası ile liman kenti Antiphellos’un tiyatrosu 3 bin kişilik Helenistik bir tiyatro. Likya’nın lebi derya tiyatrolarından birisi.
12. Laodikya Tiyatrosu, Denizli
Laodikya 2 tiyatroya sahip bir kent. Büyük olan yani Roma tiyatrosu M.S. 2. yüzyılda inşa edilmiş, 12 bin kişilik ve Pamukkale manzaralıdır. Diğeri ise şehrin güneyinde M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilmiş olan 8 bin kişilik Helenistik dönem tiyatrosudur. Bunlardan Küçük Tiyatro olarak adlandırılan tiyatro daha yeni restore edildi. Oldukça güzel olan bu yapı artık daha çok göz önünde olacaktır. Diğeri restore edilene kadar şimdilik Laodikya’nın Küçük Helenistik Tiyatrosu diyoruz.
13. Patara Tiyatrosu, Antalya
Demokrasinin ve Apollon’un doğduğu, Likya’nın başkenti Patara bu listeye girmezse olmazdı. M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilmeye başlanılan bu tapınak, Roma döneminde geçirdiği tadilattan sonra gladyatör oyunlarının sergilendiği bir arenaya da dönüşmüştür. Patara’nın simgesi olan Meclis Binası ile hemen yan yana olan tiyatronun 6 bin kişilik kapasitesi var.
14. Assos Tiyatrosu, Çanakkale
Assos’a gittiğiniz zaman Behramkale’nin taş sokaklarından yokuş yukarı yürüyünce Akropole varırsınız. Orada kentin simgesi olan Athena Tapınağı kalıntılarını görüp Midilli Adası izlendikten sonra gezi biter. Ama kentin yaşam mahali aşağıdadır. Tiyatro da sizlere akropol ile aynı güzel manzarayı sunacaktır. M.Ö.3. yüzyılda inşa edilen bu Helenistik tiyatro yaklaşık 4500 kişiliktir.
15. Halikarnassos Tiyatrosu, Muğla
Fotoğraf: www.kulturportali.gov.trturkiyemuglagezilecekyerhalkarnas.jpg
Karşınızda mavi beyaz bir manzara… Bodrum’un beyaz evleri ile Ege’nin mavisi bir arada… Bunu en güzel bu 2400 yıllık tiyatrodan görürsünüz sanırım. Kendisi için Antik Çağın 7 Harikası’ndan biri olan Mouselleum’un inşa edildiği Mausolos tarafından M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilmiştir. 13 bin kişilik bu tiyatro Aspendos ile beraber en aktif kullanılan tiyatrolardan birisidir.
