Cumalıkızık, Osmanlı'dan günümüze gelen 700 yıllık tarihiyle UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde! Köyün tarihi, mimarisi nedir ve gezilecek yerleri nelerdir?
Cumalıkızık, Osmanlı'nın izlerini günümüze taşıyan, tarihi dokusu ve eşsiz atmosferiyle büyüleyen bir köy. Bursa’nın en kıymetli köylerinden biri olan ve 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan Cumalıkızık, dar taş sokakları, rengarenk evleri ve tarihi hikayeleriyle sizi zamanda bir yolculuğa çıkarıyor.
Cumalıkızık, Söğüt’te Domaniç’te filizlenen Osmanlı’nın, Uludağ’ın eteklerinde yeşermeye başladığı yerlerden biridir. Tıpkı Hamamlıkızık, Değirmenkızık, Derekızık ve Fidyekızık’ta olduğu gibi.
Cumalıkızık, Bursa’nın beşi bir yerde olarak adlandırılan köylerinden en kıymetlisi en meşhurudur. O kadar kıymetlidir ki bunu Dünya da fark etmiş ve 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Tarihi, mimarisi ve daracık taş sokaklarıyla sizi yüzlerce yıl öncesine götürür bu tarihi köy.
Cumalızık’a Nasıl Gidilir?
Cumalıkızık Köyü, konum olarak bakıldığında kağıt üstünde kent merkezinde yer alsa da, aslında biraz dışarda diyebiliriz. Tabii anlatırken hep köy diye bahsettiğimiz bu yerleşim artık bir mahalle ama köy tabiri daha ilgi çekici olsa gerek, daha buraya Cumalıkızık Mahallesi diyeni de duymadım.
Cumalıkızık, Bursa'nın merkez ilçelerinden Yıldırım'da yer alır. Bursa - Ankara yolu üzerinden Uludağ’ın eteklerine doğru döndüğünüzde sadece 2,5 km sonra yaşayan bir tarihin içine gireceksiniz. Zaten şehir içinden ilerlerken her yol ayrımında tabela var.
Şehir içi toplu ulaşım araçları ile rahatlıkla ulaşabileceğiniz bir yer.
Cumalıkızık İsminin Hikayesi
Her ne kadar ülkemiz de Kınalı Kar isimli bir dizi vesile olsa da bu köyün tanınmasına, bu köyü farklı kılan yüz yıllara meydan okuyan evleridir, tarihidir, doğallığıdır. Dile kolay 700 yıldan bahsediyoruz. Birçok yerleşim yerinde olduğu gibi Cumalıkızık'ın da ismi ile alakalı bazı rivayetler var. Zaten köyün ismine baktığımızda diğer kızık köylerinin aksine "Cumalı" ön adının soyut - manevi bir kavram olduğu hemen fark edilir. Bu arada diğer isimlerin de hamam, değirmen, dere, fidye (Fethiye) olduğunu hatırlatmış olalım.
Cumalı ismi ile alakalı bahsedilen rivayetlerden bahsedecek olursak; köy kurulmaya başlandığında Orhan Gazi'nin daha şehzade iken burayı ziyaret ettiği ve cuma namazını burada kıldığı söylenir. Buna istinaden köye "Cumalı" isminin verildiği söylenir.
Bir diğer rivayete göre ise Cumalıkızık ve etrafındaki diğer yerleşimler kurulurken her yere her ihtiyaca yönelik yapıyı hemen kazandırmak pek mümkün değil. Dolayısıyla ilk olarak caminin bu köye yapıldığı ve cuma namazı için insanların civar köylerden Cumalıkızık'a geldiği söylenir. Bundan dolayı da "Cumalı" isminin verildiği söylenir. Yani ön ismin daha çok cuma namazıyla alakalı rivayetlerden geldiğini söyleyebiliriz.
"Kızık" ismine bakacak olursak biraz daha belirgin diyebiliriz. Oğuzların Kızık boyları bu köylere yerleştirilmiş ve bundan dolayı "Kızık" ismiyle adlandırılmış bu köyler. Köylerdeki yapılara, yaşanmışlıklara, rivayetlere dayalı ön isimler eklenmiş ve beşi bir yerde dediğimiz köylerin isimleri ortaya çıkmış.
Cumalıkızık'ta Gezilecek Yerler ve Yapabilecekleriniz
1. Rengarenk Cumalıkızık Evlerini Fotoğraflayın.
Evler ise klasik Türk sivil mimarisi tarzında. Safranbolu’da, Odunpazarı’nda, Göynük’te, Beypazarı’nda olduğu gibi. Dışarıdan bakıldığında en çarpıcı özellik günümüzde hepimizin evlerinde olan, çoğu kişinin evimizde mutlaka olsun, geniş olsun, manzaralı olsun dediği balkon bölümünün olmayışıdır. Cumba denen kapalı balkonu andıran çıkıntılı bölümlerin balkonun yerini tuttuğunu görüyoruz. Genelde konaklar taş temel üzerine 2 katlı ve avlulu inşa edilmiştir.
Uludağ’ın soğuk iklim koşullarına uyumlu olması için de ara katlar alçak, üst katlar yüksek tutulmuştur ki kışın sıcak yazın ise serin bir ortam sağlasın köyün sakinlerine.
2. Cin Aralığından Geçin.
Cumalıkızık denince tarihi evlerinin, taş dar sokaklarının yanı sıra Cin Aralığı olarak adlandırılan Dünyanın en dar sokaklarından biri de gelir akla. Köyün üst taraflarına çıktığınızda yol sizi bu bir kişinin ancak tek başına geçebileceği sokağa götürecek zaten. Bölgenin ıssızlığı ve işgal dönemi Bursasıyla ilgili anlatılan rivayetler bu ismin köye verilmesine sebep olmuş.
3. Cumalıkızık Müzesi'ni Gezin.
Bir de müzesi var bu tarihi köyün. Daha çok etnografik eserlerin sergilendiği Cumalıkızık Müzesinde, köyün tarihçesiyle ilgili bilgilere yer verilirken, aynı zamanda köy ahalisinin günlük hayatta kullandığı bir takım eşyalar da yerini almış.
4. Yöresel Ürünlere Mutlaka Bir Göz Atın.
Cumalıkızık’ın sokaklarında gezerken yöresel ürünler, hediyelik eşya alabileceğiniz birçok alışveriş standı göreceksiniz. 700 yıllık bir köyün taş sokaklarında yürürken birçok evin altın yöresel ürünlerin satıldığı standlar göreceksiniz. Özellikle köy meydanı haftasonları tam bir pazar yeri denebilir.
Günümüzde köyün en önemli geçim kaynağı turizm olmuş durumda. Tabii ziyaretinizi tam da festival zamanına denk getirirseniz Uludağ'ın meşhur ahududusunun tadını doyasıya çıkarabilirsiniz. Uludağ eteklerinde olduğundan ahududusuyla da meşhurdur ki her sene temmuz ayında Ahududu Festivali düzenlenir.
5. Köyde Güzel Bir Kahvaltıyla Güne Başlayabilirsiniz.
Gezmek güzeldir. Enerji ister. Güne enerjik başlamak ise güzel bir köy kahvaltısında geçer. İşte bunun için endişelenmenize gerek yok çünkü Cumalıkızık’tasınız. Çeşit çeşit ürünlerle kahvaltı edebileceğiniz birçok mekan bulunuyor. Zaten Cumalıkızık’a gelip de çeşit çeşit reçellerinden, meşhur Bursa zeytininden, köy gözlemesinden tatmadan dönmek burayı eksik bırakmak demektir. Yedi yüz yıllık mirasa gelin sizler de ortak olun.
Cumalıkızık İçin Ziyaret İpuçları
Cumalızık Köyü için bir gezi planlıyorsanız bunu gerçekleştireceğiniz aylara göre şekillendirmek en doğrusu olacaktır.
Özellikle kış aylarında ve Uludağ’a kar yağmış olan aylarda gelecekseniz; hafta sonu sabah saatlerinde kahvaltı için gelmek gezinizi hayal kırıklığına uğratabilir. Bursa turlarının başlangıç noktası olduğu için bahsettiğimiz dönemlerde ve saatlerde tamamen bir izdiham ile karşılaşabilirsiniz. Kış mevsiminde mümkünse hafta içi ya da hafta sonu gelecekseniz öğle saatlerinden itibaren köye gelmek en doğrusu olacaktır.
Bahar ve yaz aylarında gezinizi bir nebze daha rahat gerçekleştirebilirsiniz. Tabii haftasonu sabah saatleri yine yoğun olacaktır ama kış aylarında olduğu gibi değil.
Köyde evlerin arasında taş sokaklarda gezmek, bir çay-kahve keyfi yapmak ve ilginize göre yöresel ürünleri tatmak ya da incelemek için 1,5 saat fazlasıyla yeterli olacaktır.
Osmanlı’dan Günümüze Uzanan Bir Miras
Cumalıkızık, Osmanlı’nın ilk yerleşimlerinden biri olarak tarihi ve kültürel mirasını günümüze kadar taşıyan eşsiz bir köydür. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmesi, bu köyün sadece Türkiye için değil, dünya mirası açısından da ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Dar sokakları, rengarenk Osmanlı evleri, ve geleneksel kahvaltı mekanlarıyla ziyaretçilerine hem kültürel hem de doğal bir deneyim sunar.
Eğer Bursa’nın tarihi atmosferini yaşamak, Osmanlı’nın ilk köylerinden birini keşfetmek ve geleneksel lezzetleri tatmak istiyorsanız, Cumalıkızık mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir destinasyondur.
