Avrupa Birliği tarafından coğrafi işaretle tescillenen Türk ürünlerinin sayısı her geçen yıl artıyor. Peki bu tescil ne anlama geliyor ve neden bu kadar önemli? 2025 itibarıyla AB tarafından tanınan lezzetlerimiz nelerdir?
Türkiye, zengin mutfak kültürü, özgün üretim teknikleri ve bölgesel tarımsal çeşitliliğiyle, Avrupa Birliği'nde her geçen yıl daha fazla dikkat çekiyor. Bu dikkat, sadece sofraları süsleyen lezzetlerimizle sınırlı değil; aynı zamanda bu lezzetlerin uluslararası düzeyde korunmasını da beraberinde getiriyor. İşte bu noktada "Avrupa Birliği Coğrafi İşaret Tescili" devreye giriyor.
AB Coğrafi İşaret Nedir?
Avrupa Birliği Coğrafi İşaret (GI - Geographical Indication), bir ürünün belirli bir coğrafi kaynaktan geldiğini ve bu kaynağın ürünü benzersiz kıldığını belgeleyen bir fikri mülkiyet hakkıdır. Bu tescil türleri, yalnızca teknik sınıflandırmalar değil; aynı zamanda ekonomik ve kültürel koruma araçlarıdır.
AB bu tescilleri üç ayrı kategoride değerlendirir:
- PDO (Protected Designation of Origin - Menşe Adı): Tüm üretim, işleme ve hazırlama aşamaları belirli bir coğrafi alanda gerçekleşmişse kullanılır.
- PGI (Protected Geographical Indication - Coğrafi İşaret): En az bir üretim aşaması belirli bir bölgede geçiyorsa verilir.
- TSG (Traditional Speciality Guaranteed - Geleneksel Ürün Adı): Belirli bir coğrafyayla sınırlı olmasa da geleneksel tarif ve yöntemle üretilen ürünlere verilir.
Neden Önemli?
🌐 AB iç pazarında güvenli marka değeri sağlar.
📈 İhracatı ve tanınırlığı artırır.
👵 Yerel üreticileri ve geleneksel bilgiyi korur.
📄 Hukuki koruma sağlar, taklitlerin önüne geçer.
🚑 Kültürel değerleri ekonomik faydaya dönüştürür.
AB Tarafından Tescillenen Türk Ürünleri (2025 İtibarıyla)
🔸Afyon Pastırması
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Afyon – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Et ürünleri
🔸Afyon Sucuğu
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Afyon – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Et ürünleri
🔸Antakya Künefesi
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Hatay – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Ekmek, hamur işleri, kekler, tatlılar ve bisküviler
🔸Antep Baklavası / Gaziantep Baklavası
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2013
• Menşei: Gaziantep – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Ekmek, hamur işleri, kekler, tatlılar ve bisküviler
🔸Araban Sarımsağı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Gaziantep – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Ayaş Domatesi
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Ankara – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Aydın Kestanesi
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2020
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Aydın Memecik Zeytini
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Aydın Memecik Zeytinyağı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Yağlar ve katı yağlar
🔸Aydın Çam Fıstığı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Aydın İnciri
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2016
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Bayramiç Beyazı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2021
• Menşei: Çanakkale – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Bingöl Balı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Bingöl – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Hayvansal kökenli diğer ürünler
🔸Bursa Siyah İnciri / Bursa Siyahı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Bursa – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Bursa Şeftalisi
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Bursa – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytini
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Balıkesir – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Edremit Zeytinyağı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Balıkesir – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Yağlar ve katı yağlar
🔸Erzincan Tulum Peyniri
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Erzincan – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Peynirler
🔸Ezine Peyniri
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Çanakkale – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Peynirler
🔸Gaziantep Menengiç Kahvesi / Melengiç Kahvesi
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Gaziantep – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Diğer
🔸Gemlik Zeytini
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Bursa – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Giresun Tombul Fındığı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2022
• Menşei: Giresun – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Hüyük Çileği
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Konya – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Malatya Kayısısı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2017
• Menşei: Malatya – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Manisa Mesir Macunu
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Manisa – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Ekmek, hamur işleri, kekler, tatlılar ve bisküviler
🔸Maraş Tarhanası
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Kahramanmaraş – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Ekmek, hamur işleri, kekler, tatlılar ve bisküviler
🔸Milas Yağlı Zeytini
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Muğla – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Milas Zeytinyağı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2020
• Menşei: Muğla – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Yağlar ve katı yağlar
🔸Osmaniye Yer Fıstığı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Osmaniye – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Safranbolu Safranı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Karabük – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Diğer
🔸Silifke Yoğurdu
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2025
• Menşei: Mersin – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Hayvansal kökenli diğer ürünler
🔸Suruç Narı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Şanlıurfa – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Söke Pamuğu
• Tescil Tipi: PGI
• Tescil Yılı: 2024
• Menşei: Aydın – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Diğer
🔸Taşköprü Sarımsağı
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2021
• Menşei: Kastamonu – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
🔸Çağlayancerit Cevizi
• Tescil Tipi: PDO
• Tescil Yılı: 2023
• Menşei: Kahramanmaraş – Türkiye
• Ürün Kategorisi: Meyve, sebze ve tahıllar (taze veya işlenmiş)
Türkiye'nin AB Coğrafi İşaret Stratejisi
Türk Patent ve Marka Kurumu, Tarım ve Orman Bakanlığı ile koordineli olarak yerel yönetimlerin ve kooperatiflerin desteğiyle AB coğrafi işaret başvurularını artırmakta. 2025 yılı itibariyle ön başvurusu tamamlanan ve değerlendirme aşamasında olan 66 Türk ürünü bulunuyor.
Beklenen yeni tesciller arasında:
🔸Antep Fıstık Ezmesi
🔸Isparta Gülyağı
🔸Kayseri Pastırması
🔸Kırkağaç Kavunu
🔸Mut Zeytinyağı
🔸Bursa Kestane Şekeri
🔸Tavas Baklavası gibi ürünler bulunuyor.
Avrupa Birliği'nden tescil almak, sadece bir ürünün kalitesini belgelemekle kalmaz; aynı zamanda o ürünü uluslararası platformda temsil etmek anlamına gelir. Türkiye, bu alanda her geçen gün daha fazla söz sahibi oluyor. Geleneksel lezzetlerimizin Avrupa sofralarındaki yeri artarken, yerel üreticilerimiz de hak ettikleri değeri buluyor.
