Mevlana Celaleddin-i Rumi kimdir? Konya Mevlana Müzesi'nde neler göreceksiniz? Mevlevilik nedir? Mevlana Müzesi’nde göreceğiniz bölümleri, Mevlana Dergahı’nın manevi atmosferini, Semahane ve Kubbe-i Hadra’nın anlamını bu rehberde keşfedin.
Konya’nın kalbinde, yüzyıllardır gönüllere huzur veren Mevlana Dergahı bugün Mevlana Müzesi olarak ziyaretçilerini ağırlıyor. Dervişan Kapısı’ndan içeri adım attığınız anda gül bahçesinin kokusunu, semahanenin sessizliğini ve Kubbe-i Hadra’nın manevi ihtişamını hissediyorsunuz. Bu yazıda Mevlana Müzesi’nde neler göreceğinizi, dergahın bölümlerini ve Mevlevilik geleneğinin özünü adım adım keşfedeceksiniz.
“Ay doğmuyorsa yüzüne,
Güneş vurmuyorsa pencereye,
Kabahati, ne güneşte ne de ayda ara.
Gönlündeki perdeyi arala.” diyor Mevlana.
Önce kendimizi tanımamızı, nefsimizi yenmemizi öğütlüyor hep.
Konya’daki Mevlana Müzesi, yeşil kubbesi ve gül bahçesiyle Mevlana Dergahı’nın huzurunu yansıtan en özel duraklardan biridir.
Yüreğine yolculuk yapmak, kalbinin derinliklerine inmek istiyorsan, o zaman yolunu çevir Konya’ya, git Mevlana'ya kendini bulmaya.
Adım adım gez bir zamanlar Anadolu Selçuklu Devleti’ne başkentlik eden Konya'yı, 13. yüzyılın en önemli dini âlimlerinden biri olan Mevlana'nın yürüdüğü sokakları. Onu ara yürüdüğün yollarda. Ayakların seni götürsün Mevlana'nın dergâhına, ebedi istirahatgahına.
Mevlana Müzesi’nin Huzur-u Pir bölümünde yer alan tarihi türbeler ve mezar taşları, Mevlevi büyüklerinin izlerini günümüze taşıyan en özel alanlardan biridir.
Mevlevilik tarikatına katılmak isteyenlerin taleplerini ilettikleri Dervişan Kapısı'ndan içeriye gir. Anadolu Selçuklu Devleti döneminde gül bahçesi olarak kullanılan Mevlana'nın babası Sultan-ul Ulema'nın vefatıyla onun kabri için ayrılan bahçeye doğru yürü. İçindeki huzuru yavaş yavaş hissederken avluda göreceğin mezarlar dergahta görev yapmış ömrünü bu yolda tamamlamış dervişlerin kabirleridir.
Mevlana Müzesi’nin avlusundaki zarif mezar taşı süslemeleri ve dergahın iç kısmı... Arka planda ise II. Selim Camisi’nin minaresi ve kurşun kubbeleri.
Mevlevilik; öğretilerini Dünya'ya tanıtmış bir tarikattır. Adını ise Mevlana'dan gerçek ismiyle Muhammed Celaleddin Rumi'den almıştır. "Mevlana” kelime anlamı olarak "efendimiz, saygıdeğer" anlamına gelmektedir ve onu sevenler tarafından söylenerek günümüze kadar ulaşmıştır.
“Kimdir, nereden gelmiştir?” diye sorular aklına takıldıysa eğer Mevlana'nın hayatı bugünkü Afganistan sınırlarında yer alan Horasan'ın Belh şehrinde başlayıp Konya'da son bulmuştur.
Mevlana Müzesi’nin dış avlusunda yer alan mezar taşları ve Kubbe-i Hadra’nın silueti, Mevlevi geleneğinin asırlık huzurunu ziyaretçilere hissettirir.
Mevlana, 30 Eylül 1207 tarihinde Belh şehrinde doğmuştur. Babası Bahaeddin Veled, annesi ise Mümine Hatun'dur. Bahaeddin Veled ailesi ve müritleriyle birlikte bir yolculuğa çıkar. 1212-13'lü yıllarda yaklaşan Moğol istilasından korunmak için yaptığı bu yolculukta Nişabur – Bağdat - Kufe ve sonunda mukaddes topraklara Kabe'ye varırlar.
Muhammed Celaleddin, babasının yanından bir dakika olsun ayrılmaz ve küçük yaşlarda dahi Allah aşkıyla minik kalbini doldurur. Kabe'de bu güzel topraklarda hac ibadetini yerine getirdikten sonra Şam üzerinden Malatya, Erzincan, Sivas, Kayseri ve Niğde yoluyla Karaman'a gelirler.
Genç Mevlana babasının yolunda ilerlerken Gevher Hatun'la 1225 yılında evlenir. Sultan Veled ve Alaeddin Çelebi adında iki oğlu olur. Yıllar sonra eşi vefat edince bir kez daha evlenir. Bir çocuklu dul bir hanım olan Kerra Hatun ile olan evliliğinden de iki oğlu ve bir kızı dünyaya gelir.
İşte bu zamanlarda Anadolunun parlayan yıldızı İslamiyeti bu topraklara taşıyan Anadolu Selçuklu Devleti en güzel yıllarını geçiriyordu. Sultan Alaaddin Keykubat, Mevlana'nın babası gibi önemli bir zatı yanında görmek istiyordu.
Konya'ya gelmeleri için davet yolladı. Bahaeddin Veled daveti kabul etti ve 1228 yılında ailesi ve müritleri ile Konya'ya geldi. Altunapa Medresesi'nde yaşamaya başladılar. Konya Allah aşkıyla, Bahaeddin Veled'in güzel sesiyle yankılanıyor, İslâmiyet en güzel haliyle yaşanıyordu. 12 Ocak 1231 yılında Bahaeddin Veled vefat etti.
Mevlana Müzesi’nin geniş avlusu, şadırvanı ve Kubbe-i Hadra manzarasıyla ziyaretçilerine hem tarih hem de manevi bir atmosfer sunan dergahın en canlı bölümüdür.
İşte şu anda yürüdüğün bu müzenin bahçesi sultanın ona verdiği gül bahçesiydi. Kabri bahçeye yapıldı, fakat onu sevenler mezarı belli olsun, üstünde bir kubbesi olsun istediler ve Mevlana'ya sordular. Mevlana "Gök kubbeden daha güzeli varsa yapın." dedi. Bunun üzerine söylenecek söz olmayınca kabrin üzeri açık kaldı.
Mevlana Müzesi’nin Huzur-u Pir bölümünde yer alan Mevlana’nın sandukası, zarif hat süslemeleri ve manevi atmosferiyle ziyaretçilere derin bir huzur sunar.
Artık Mevlana'nın sorumlulukları artmıştı. Babasından kalan posta oturması isteniyordu. Zaman içinde kendini hazır hissedince hoş sohbetiyle, örnek hayatıyla, gül yüzüyle etrafı insanlara dolmaya başladı.15 Kasım 1244'te onu arayan güneşiyle Şems-i Tebrizi ile karşılaştı. Mevlana, Şems 'de "mutlak Kemal'in varlığını, cemalinde de Tanrı nurlarını" görmüştü. Şems ömrü boyunca onun için yanacağı şeyhini aramış ve sonunda Mevlana'yı bulmuştu.
İşte bu kavuşmanın ardından beraber yaptıkları ibadetler, Allah'a yakınlaşma, ölmeden ölümü yaşama, olgun bir insan olabilmek için eda ettikleri Sema yani Ayin-i Şerifi ile dikkat çekmişlerdi.
Mevlana, Şems ile kendimi buldum derken, Şems'in ani ölümü onu derin yasa boğmuş, yalnızca ibadetle kalan ömrünü geçirirken onu hayata tutunduran Selahattin Zerkubi ve Çelebi Husamettin olmuştur. Çelebi Husamettin'in ısrarlarıyla Mevlana mesneviyi yazmaya başlamış ve devamını Çelebi Husamettin tamamlamıştır.
Mevlana Müzesi’nin Matbah bölümünde yer alan bu canlandırma, Mevlevi dervişlerinin yemek hazırlığı ve çile eğitimindeki hizmet anlayışını yansıtan önemli bir sahnedir.
Günler 17 Aralık 1273 pazarı gösterirken Mevlana hakkın rahmetine kavuşmuştur. İşte onun ölümünün ardından oğlu Sultan Veled ve Çelebi Husamettin bu yoldan çıkılmaması, usule uygun hareket edilmesi için dergahı kurarlar.
Eğitimle, içinde Allah aşkıyla yanan ve 1001 günlük çilenin ardından nefsini yenenlerin bulunduğu bu ilk mevlevihane Asitane-i Aliyye olarak adlandırılmıştır.
Kuran-ı Kerim, İslami tasavvuf eğitimi, manevi eğitim, nefis terbiyesi başta olmak üzere Allah'a layık kul olmanın yolları işte bu avlunun etrafını çevreleyen 17 hücrede öğretilmiştir. Bu hücreler 1584 yılında 3. Murat tarafından dervişlerin ikameti için yaptırılmıştır.
Hücrelerin hemen yanında Matbah bölümü yer alır. 1926 yılına kadar dergahın yemek ihtiyacı buradan karşılanıyordu. Bu odada gün içinde yemek pişirmek için gerekli eşyaların, yemek yeme adabını bize gösteren mankenlerin ve Derviş adaylarının yani Nev-ni-yaz'ın oturduğu alan, Sema öğretim alanı ve eşyaları yer alır.
Mevlana Müzesi’nin avlusunda yer alan Şeb-i Arus Havuzu, Mevlana’nın “düğün gecesi” olarak adlandırdığı vuslat anlayışını simgeleyen en özel mimari detaylardan biridir.
Yeniden avluya adım attığında ortadaki Şeb-i Arus Havuzu için atılan paralarla mutlaka dikkatini çekecektir. Mevlana vefat etmeden önce yanında ağlayanlara "Ah ah, vah vah edip ağlamayın, tefler çalıp oynayın bu gece benim düğün gecem, Şeb-i Arus'um" demiş. Bu olayın anısına havuz bu ismi almıştır.
Mevlana Müzesi’nin avlusunda yer alan bu zarif şadırvan, Yavuz Sultan Selim döneminde dergaha armağan edilmiş olup ince sütunları ve kubbe süslemeleriyle Mevlevi mimarisinin en estetik detaylarından biridir.
Avlunun ortasında yer alan şadırvanda Yavuz Sultan Selim tarafından 1512 yılında dergaha bir armağan olarak yaptırılmıştır.
Mevlana Müzesi’nde yer alan Selsebil Çeşmesi, insanın dünyaya gelişinden ahirete uzanan yolculuğunu simgeleyen katmanlı yapısıyla dergahın en anlamlı mimari detaylarından biridir.
Şadırvanın hemen yan tarafında yer alan Selsebil Çeşmesi ise insanın anne rahmine düşmesinden dünyada geçirdiği tüm zaman dilimlerini betimleyen, özünde bir geldik bir gidiyoruz, dünya için ne yaparsan yap sen ahirete göçerken yine teksin mesajını veren ve her an bize bunu hatırlatan çeşmedir.
Hürrem Paşa, Sinan Paşa, Fatma Hatun ve Hasan Paşa türbelerinin yanında Semahane ve Mescit bölümleri ile Mevlana ve aile fertlerinin mezarlarının da içerisinde bulunduğu Huzur-u Pir yer alır.
Mevlana Müzesi’nin Huzur-u Pir Kapısı, üzerindeki “Ya Hazret-i Mevlana” levhası ve zarif kafes işçiliğiyle ziyaretçileri dergahın manevi atmosferine davet eden en etkileyici girişlerden biridir.
İşte silkelen ve kendine gel. Şimdi Pir'in huzuruna çıkmak üzere Hasan Paşa'nın 1599'da yaptırdığı gümüş kapıdan içeri giriyorsun.
Mevlana Müzesi’nin Huzur-u Pir bölümünde yer alan Mevlana’nın sandukası, yoğun kalem işi süslemeleri ve hat yazılarıyla Mevlevi sanatının en göz alıcı örneklerini bir arada sunar.
Mevlana 'nın düşüncesini en yalın haliyle bizlere açıklayan; "Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol." sözünün yer aldığı levha seni karşılayacak.
Türbe salonunun sağ ve sol tarafında Mevlana ve babasının soyundan gelme 10'u hanımlara ait 55 mezar ile Çelebi Husamettin, Selahattin Zerkubi gibi Mevlevilik'te makam sahibi olmuş 10 kişiye ait toplam 65 mezar bulunmaktadır.
Hanımların sandukalarının üzerinde sikke yer almamaktadır. Mevlana vefat ettiğinde mezarının üzerine ahşap bir sanduka yapılmıştır. Kanun Sultan Süleyman 1565'te Mevlana ve oğlu için mermer bir sanduka yaptırınca ahşap sanduka Mevlana'nın babası Bahaeddin Veled'in mezarı üzerine konmuştur.
Ruhunun derinliklerine kadar huzuru hissederken, ayakların seni Semahaneye götürecek. Şimdi gözlerini kapat ve hayal et. 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı Semahane’de yapılan Ayin-i Şerifi.
Konya’da gerçekleştirilen Sema Ayini, semazenlerin dönüşü ve ney eşliğinde icra edilen manevi ritüeliyle Mevlevi geleneğinin en etkileyici sembollerinden biridir.
Sema; semazenlerin Allah’a ulaşmak, Allah’a yakınlaşmak için eda ettikleri bir zikirdir. Sema sırasında Semazenlerin sağ elin yukarı, sol elin ise aşağı doğru kollar açık hale gelmesi, Hak’tan alınan feyzin, halka yani insanlığa dağıtılması anlamına gelir.
Dergah müze oluncaya kadar burada Sema devam etmiştir. Günümüzde Mevlana'nın eserlerinin, kıyafetlerinin, Kur'an-ı Kerim örneklerinin yer aldığı bir bölüm olarak kullanılır.
Mevlana Müzesi’nin simgesi olan Kubbe-i Hadra, Konya’nın siluetine ruh katan en özel yapı olarak Mevlevi geleneğinin manevi mirasını günümüze taşır.
Ruhun bu huzura durduktan sonra Allah'a olan kulluk görevini namazla tamamlamak istiyorsan, hemen Semahanenin yanında mescit yer almaktadır. Her güzel şeyin bir sonu olduğu gibi bu gezinin de sonuna geldiysen, yavaş yavaş ağır adımlarla ayrıl müzeden. Son bir kez daha dön bak. Uzakta da olsan görebileceğin "Ben buradayım" dedirten Yeşil Kubbesi ile Kubbe-i Hadra'sı ile Mevlana sana hep yakın olacak.
Mevlana, hayatı gelip geçici olarak görmüş, dünya nimetlerinden gerektiği kadar faydalanmış. Bu yüzden babasının vefatı sonrası türbe yapılmasını gereksiz görmüştü. Ama Mevlana'nın vefatı sonrası onu sevenler oğluna giderek bir türbe yaptırmak istediklerini söylemişler ve Sultan Veled de bunu kabul etmiştir.
Mevlana Müzesi’nin simgesi olan Kubbe-i Hadra, avludaki bitkilerle birlikte yükselen siluetiyle dergahın manevi atmosferini en sade haliyle yansıtır. Burada huzur var...
Önce dört fil ayağı ardından Kubbe-i Hadra dediğimiz Yeşil Kubbe 'yi yaptırmışlardır. 16 dilimli kubbenin, gövde ile külah arasını çevreleyen bir şerit halinde Ayete'l Kürsi yazılmıştır.
İşte şimdi her karesinde bir anlam taşıyan “Gel, gel ne olursan ol, gel.“ diyerek tüm insanlığa kollarını açan, her dinden, her dilden insanların gelip kendini bulduğu bu özel mekanı doyasıya seyret…
