En bilinen antik kentler ve bu antik kentlerde simgeleşmiş yapılar nelerdir? Antik kentlerimiz ve simge yapıları...
Antik kentler, seyahatseverlerin vazgeçilmez ziyaret noktalarından birisidir. Kimileri için geçmişte, oralarda yaşamış insanların hayatlarına dokunabilecekleri eşsiz birer fırsattırlar. Ülkemiz ise bu açıdan bakıldığında tam bir cennet desek abartmış olmayız.
Birbirinden meşhur ve her sene milyonlarca yerli yabancı turistin ziyaret ettiği birçok antik kentimiz var. Antik kent dendiğinde ilk anda herkesin aklına gelen birkaç kent vardır mutlaka. Büyük ihtimalle de Efes, Pergamon, Hierapolis başı çekenlerden sadece birkaçı…
Bir antik kentten bahsedildiği de ya da akla geldiğinde herkesin gözünde canlanan bir silüet olur mutlaka. Gezilen görülen antik kentlerde diğer yapılardan daha çok öne çıkan, akıllara kazınan bazı yapılar vardır. Bazen bir tiyatro, bazen bir kütüphane olsa da antik kentin reklam ya da tanıtım yüzü olan yapılardan bahsediyorum.
Ülkemizin en bilinen ya da bilinmesi gereken antik kentlere ve bu kentlerin simgesi olarak adlandırabileceğimiz yapılara bir göz atalım. Tabii bu durum kişiden kişiye farklılık gösterebilir ama büyük ölçüde aynı olabileceğini düşünüyorum.
12 antik kent ve simge yapıları:
1. Efes Antik Kenti – Celsus Kütüphanesi
İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunan, ülkemizin tanıtım yüzlerinden olan Efes Entik Kenti’nin en meşhur yapısı bir kütüphane olan Celsus Kütüphanesi. Aslında bizim gördüğümüz yapı kütüphanenin sadece ön yüzü ama bu haliyle bile Efes ile özdeşleşebilecek kadar güzel ve etkileyici.
Dışarıdan 2 katlı gözüken bu yapı aslında 3 katlıdır. Çağının en büyük 3. kütüphanesi olan Celsus’ta yaklaşık 14 bin rulo olduğu söylenir. Sütunların arasında şu anda birer kopyası olan ve Vali Celsus’un dört özelliğini yani bilgelik, hayal gücü, zeka ve bilgiyi simgeleyen heykellerin orijinalleri Viyana’da bulunuyor.
2. Pergamon Antik Kenti – Tiyatro
İzmir’in kuzeyinde bir zamanların başkenti olan Pergamon Antik Kenti, antik çağı en büyük 2. kütüphanesine sahip, 4 tiyatrosu olan, su sarnıçları ve tapınaklarıyla çağının en önemli şehirlerinden birisiydi. Zaten şimdi de bu özelliklerinden dolayı antik kentler arasında en önde gelenlerden birisi diyebiliriz.
Sarp kayalık anlamına gelen Pergamon’da en dikkat çekici olan yapı ise dik tiyatrosudur. Anadolu’da gördüğünüz diğer tiyatrolara kıyasla baktığınızda 30º eğimiyle başınızı döndürecek olan bir yapıdır. Pergamon’da bulunan 10 bin kişilik Hellenistik dönem tiyatrosunun eşsiz bir manzarası var. Bu kadar dik bir yapıda gezerken bile tereddüt edebilirsiniz.
3. Afrodisyas Antik Kenti – Tetrapylon
Bir tanrıçaya adanmış olan kent, adını da bu tanrıçadan alır: Afrodit. Afrodit’in kenti olarak bilinen Afrodisyas’a, hak ettiği değer tam olarak veriliyor mu tartışılır. UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde olan Afrodisyas’ın stadyumu da çok dikkat çekici olmakla beraber Tetrapylon olarak adlandırılan yapı kentin simgesi diyebiliriz.
Aslında bir tiyatro ya da agora gibi kullanılan bir yapı değil. Dört yol ağzında, bir kavşak noktasına yapılan anıtsal bir geçiş noktası. 2. yüzyılda inşa edilen Tetrapylon’un kelime anlamına baktığımızda ise tetra dört; pylon ise yol demektir. Bu yapıya yapılan restorasyon ise ülkemizde yapılan en önemli olanlarından birisidir. 16 sütunla oldukça ihtişamlı olan bu yapının hemen yanında hayatını Afrodisyas’a adayan Prof. Dr. Kenan T. Erim’in mezarı bulunur.
4. Patara Antik Kenti – Meclis Binası
Likya’nın başkenti, demokrasinin temelinin atıldığı kent diyebiliriz Patara için. M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilen meclis binası 1200 kişilik kapasitesiyle Likya Birliği ile ilgili kararların görüşüldüğü bir merkez. Likya Birliği’ndeki bu yönetim anlayışı Amerika anayasasının da temelini oluşturmaktadır.
5. Ksanthos Antik Kenti – Harpy Anıtı
Gönül isterdi ki Harpy Anıtı’nın bizzat kendisini görebilelim ama maalesef yerinde kopyasını görebiliyoruz. UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde olan Ksanthos Antik Kenti’nin simge yapısı da Harpy Anıtı’dır. Tiyatronun hemen yanında bulunan dikme mezarların M.Ö. 480 yılında inşa edildiği düşünülüyor. Likya beylerinden Kuprilli için yapılan dikme mezarların üzerindeki kabartmalarda Harpyler yani ölüm melekleri bulunmaktadır.
6. Aizanoi Antik Kenti – Zeus Tapınağı
Kütahya Çavdarhisar’da bulunan Aizanoi Antik Kenti’ne yaklaştığınızda neredeyse tamamen ayakta olan sütunlarla çevrili bir yapı göreceksiniz. İşte bu Dünyanın en iyi korunmuş Zeus Tapınağı. Bir zamanlar Tanrıça Kibele’ye ait bir kült alanı olan yere 92 yılında Domitian döneminde Zeus Tapınağı inşa edilmeye başlanmış ve Hadrian zamanında tamamlanmıştır. 8x15 sütunlarla çevrili olan tapınağın altındaki alan ise müze olarak kullanılıyor.
7. Sagalassos Antik Kenti – Antoninler Çeşmesi
Dağların tepesinde 1700 metre rakımda kurulmuş olan Sagalassos, son zamanların parlayan yıldızı. Çok daha fazlasını da hak ediyor zaten. Bu şehirde ne ararsanız var ama hepsinin yanı sıra 2 bin yıldır hala akan bir çeşmesi var: Antoninler Çeşmesi.
161-180 yılları arasında inşa edilen çeşme tanrı Dionysos adına inşa edilmiştir. 28 metre uzunluğunda olan çşmenin yüksekliği 9 metredir. Kenarlarında Dionysos heykelleri bulunan çeşmenin hala akan sularının yanında olmak hissetmek bile bambaşka bir duygu.
8. Assos Antik Kenti – Athena Tapınağı
Assos Antik Kenti, Çanakkale’nin Ayvacık ilçesinin Behramkale Köyünde tam Midilli Adası’nın karşısındaki tepede bulunur. Athena Tapınağı ise antik kentin akropolis olarak adlandırılan bölgesinde bulunan yapıdır. Assos’a ileriden yaklşırken tapınağın sütunlarını yavaşça görmeye başlarsınız tepede.
Her ne kadar birkaç sütunu ayakta olsa da bulunduğu konumu, manzarası ile Assos denince ilk akla gelen yapıdır. M.Ö. 540-530 yılları arasında inşa edilen tapınak dor başlıklı sütunlardan oluşuyor. 13x6 sütun sırasıyla inşa edilen tapınağın makedini aynı tepede tapınağın yanında görebilirsiniz.
9. Hierapolis Antik Kenti – Antik Havuz
Hierapolis Antik Kenti, Roma döneminin sağlık turizmi denince akla gelen ilk merkezidir. Hala da aynı özelliğini koruduğu söylenebilir. Bir deprem sonucu Frontinus Caddesi’ndeki sütunların yıkılmasıyla oluşan Antik Havuz’da Kleopatra’nın da yüzdüğü söylenir. Bu havuzun ününe ün katıyor. Binlerce yıllık sütunların arasında sıcacık sularda kim yüzmek istemez ki…
10. Kaunos Antik Kenti – Kaya Mezarları
Likya-Karya bölgesinin sınırında yer alan Muğla Ortaca’nın Dalyan Mahallesinde bulunur. Kaunos Antik Kenti’ne ulaşabilmek için birçok farklı yol var ama Kaya Mezarlarını en güzel sazlıkların arasında teknelerle ilerlerken görebiliyorsunuz.
M.Ö. 4. yüzyılda Likya tipinde inşa edilen Kaya Mezarları ülkemizin tanıtım yüzlerinden birisidir. Kaya mezarlarını incelediğinizde bazılarının inşa sürecinin yarım kaldığını da görebilirsiniz.
11. Aspendos Antik Kenti – Tiyatro
Aspendos’un tiyatrosu en büyük tiyatro değil belki ama hala aktif olarak kullanılması ve yapının neredeyse tamamen ayakta olmasından dolayı ülkemizde ilk akla gelen antik tiyatrodur. Hatta o kadar önemli ki çoğu kişi Aspendos’un bir antik kent olduğunu bilmez ama tiyatrosunu bilir.
Aspendos Antik Kenti, Dünyanın en iyi korunmuş ve akustiğine sahip Roma tiyatrosu’nun bulunduğu yerdir. 161-180 yılları arasında Roma İmparatoru Marcus Aurelius döneminde inşa edilmiştir. 9 bin kişilik tiyatronun yapılış efsanesinden mimari detaylarına kadar birbirinden eşsiz özellikleri bulunuyor. Aspendos Tiyatrosu için Aspendos Tiyatrosu | Tarihçesi, Özellikleri, Hikayesi yazımızı okuyabilirsiniz.
12. Side Antik Kenti – Apollon Tapınağı
Günümüzdeki şehirle tamamen iç içe geçmiş bir antik yerleşim Side. Hatta ülkemizdeki en güzel antik kentlerden birisidir. İhtişamlı tiyatrosu, çeşmeleri hemen dikkat çeker. Ama Side dendiği zaman birkaç sütundan oluşan bir kalıntı canlanır gözünüzün önünde. Apollon Tapınağı…
Ayakta kalan birkaç sütun var ama bu bile çok görkenli gelir ziyaretçilere 2 bin yıllık bir tapınak hem de Apollon’a adanmış bir tapınak… Zaten Güneş’in bu kadar yakıştığı bir yerde başka bir tanrıya tapsalar hiç de yakışık almazdı. Apollon Tapınağı, Side’nin simgesi olmasının yanı sıra güzel fotoğraflar da çekebileceğiniz bir mekan.
